TÜRK HALK KÜLTÜRÜNDE DUVAK

TÜRK HALK KÜLTÜRÜNDE DUVAK

TÜRK HALK KÜLTÜRÜNDE DUVAK Tel Duvak.. Al Duvak... Gelinlerin baba evinden, ana elinden getirdiği sıla yadigârı, Anadolu kadını her uğurlu elin Fadime Anamızın eli, "Al Duvağı"nda Fadime Anamızın gelinlik duvağı olduğuna inandığı içindir ki, gelinlik duvağını çeyiz sandığında en kutsal hatıra olarak ömrünün sonuna kadar saklamak tadır.  "Tel duvağı ile, küpeli kazana basarak, üzengili ata ilk sağ ayağını atarak binen, salavatlanarak el kapısına, yâr kapısına uğurlanan bir annenin ah, vah ile anlattığı, ağıtlarla sırdaş, kardaş olduğu günler mazide kaldı" demeyelim. Eski çamlar bardak olsa da... Eski duvaklar, yaşlı gelinlerin, ailelerin ziynet sandıklarının en şerefli kösesinde şeref misalin olarak ağırlanmaktadır.  Sarı buğday başağının sapından ıslatılarak, gelinlik kızın başına gelecek ölçüde alt ve üst tasımları geniş ortaya doğru birazcık daralan, maharetli bir elin eseri bu 'Sepet’ in diğer bir adıyla "Areyçin"in her ilmeğinde başa gelecek kısma dikilen tülbentin beyazlığnda ge-line yakılan nice manâlı ağıtlar vardır: Yüce dağ başında mangal kömürü Yana yana zayeyledim ömürü Vefasız duvara da çaldım çamuru Yavrum! Yağdı yağmur da emeklerim zayoldu.  Duvağı, gelinin başına her kadın koyamaz, süsleyemez, allayıp, pullayamaz. Bu geleneği yaşatan gelinler de. yapan "Osmanlı Kadınları' da parmakla gösteril mekle.  Türk-İslam geleneklerinin hemen hepsi "Besmele ve Sala vat la" b aş la r. Sandalyenin etrafında üç defa dolandırılan gelin duvakçı kadın tarafından sandaleye oturtulurken, sala va! getirilir.   Sıra Areyçin'in süslen mesine gelir. Gelinin başına konan silindir şeklindeki sepet, gelinin çenesinden pullu beyaz bürükle bağlanır. Bu bürüğe "Ana Yaşmağı" denir ki, ölünceye kadar saklanarak, o geline ölürken çene bağı olur.   Geleneğimizde düğünle Ölümü "Ana Yaşmağı-Çene Yaş mağı" birleştirir.  Ve ağıt olur yürekler de:  Evimizin önü bir derin dere  Dereye baharım oralar nere  Sallama kılıcı her yerim yâre  Yavrum! Bugün sılacısın sılanız nere  Ana yaşmağı bağlandıktan sonra duvağın üzerine kırmızı veya sarı renkte olan "poşu" örtülür. Buna "Duvağın Alı" denir. Areyçin'i tamamen kapatan poşunun üzerine gelinin çeyiz sandığındaki renkli, oyalı, pullu, İncili olanlarından kat kat yapılan en az dokuz yemeni dokuz kat halinde duvağın etrafına çember şeklinde sarılır. Üzerine kırmızı veya yeşil kıvrak örtülür. Yüreği ciğerpare ana, kıvraktı gelin kızına seslenir.  Evimizin önü düze  Ağlamıya geldim size  Oniki ayda iki bayram  O da garalı geldi bize  Kıvraklı duvak telli simle de süslendikten sonra sıra gelinin altınına, incisine gelir. Ne kadar yarımlık, çeyrek, gramise gerdanlık altını varsa duvağın ön kısmına sıralanır.  Ayağında mıhlı kundura, bacağında enlere şalvar, sırtında peşli üç etek onun üzerinde siyah düz kadife ceket ile yaldır yaldır yanan gelin, sanki "Ebem Kuşağı'ndan bin renge boyanmıştır.  Salavatla kalkan gelin sarılır bacısının boynuna da basar ağıtın kösteğine!... Gelinin gözlerinden akan yaşlan "Telli Duvak" sır etmektedir. Ana kucağından, baba ocağından uzakta olan büyük bacısının zaten yüreği yaralıdır. Bacım gurbeti bizim için yapmışlar  Çatısını bek muntazam çatmışlar  Ölümünen ayrılığı tartmışlar Bacım..  Elli dirhem ağır gelmiş ayrılık. "Düğün evinde herkes kendi ağıtını ağlar! Derler.   Doğrudur, İçerde iki göz, iki çeşme...  Dışarıda gelin atı kişnemekte. Eyerlenmiş, dokuma heybe veya yastık namazla ile donatılmış al at, al duvaklı gelini beklemektedir. Gelinin kuşağını en küçük kardeşi bağlar. Kardeşine düğün kahyası töre verir.  Konu komşusuyla, eş ve dostuyla vedalaşan allı gelin son kez anasının boynuna sarılır. Kara başlı, sofrası aslı, gözü yaşlı ana için, bir anlamda sahipsizlere vardır ayrılık Kışın kışında yorgansızlık  Yazın yazında ayransızlık  İmanıma da kar eyledi Yavrum! Emsalin içinde sahipsizlik.  Otururken bir taş değdi dizime  Yayılırken kurt seğirtti kuzuma  Ben de yanarım kaderime yazıma